REPORTAGE  
Riorama 43 – september 2023

Nieuw dashboard toont vorderingen rioolinspecties in Vlaanderen

Door de kritische riolen in de Vlaamse ondergrond periodiek te screenen op gebreken kan ernstige schade voorkomen worden. Dat is het doel van een traject dat de Vlaamse Regering in 2020 opstartte om lokale besturen en rioolbeheerders tegen 2027 stapsgewijs te begeleiden naar een beter zicht op de toestand van hun rioleringsstelsel. Sinds kort kunnen ze die voortgang minutieus opvolgen via een digitaal dashboard dat Aquafin hiervoor ontwikkelde.

Schade aan riolen door bijvoorbeeld barstjes of wortelingroei van bomen, kan lang onder de radar blijven als de leidingen niet worden geïnspecteerd. Wat doorgaans klein begint, kan na een tijd leiden tot ernstige verzakkingen met grote maatschappelijke hinder of tot ecologische schade. De herstellingskost is dan altijd veel groter dan wanneer tijdig wordt ingegrepen. Enkele jaren geleden zette de Vlaamse Regering de sector ertoe aan om standaarden en minimumvoorwaarden uit te werken voor rioolinspecties, met daaraan gekoppeld een stappenplan dat zowel organisatorisch als financieel haalbaar is. Sectororganisatie Vlario, Aquafin, de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), Aquaflanders, en de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) gingen hiervoor samen aan de slag.

“In Vlaanderen ligt in totaal zo’n 50.000 km riolering, waarvan 40% kritisch,” zegt Danny Verhulst, asset manager bij Aquafin en trekker van het project. “Van die 40% willen we tegen 2027 de toestand kennen, want het zijn de riolen die bij falen de grootste schade veroorzaken. Een klein deel daarvan, zo’n 573 km, is zelfs topkritisch. Het zijn riolen die onder gebouwen, autosnelwegen en spoorlijnen doorlopen. Elke gemeente of rioolbeheerder zou ondertussen een rioolinventaris moeten hebben opgemaakt, een risico-inschatting gemaakt hebben en een inspectieplan hebben opgesteld tot 2027. Tegen eind dit jaar moeten ze een kwart van het inspectieplan hebben uitgevoerd waaronder minimaal 25% van de topkritische riolen.”

Statustool

Gemeenten en rioolbeheerders rapporteren hun vorderingen in de AWIS-databank van de Vlaamse Milieumaatschappij. Op vraag van de Vlaamse Regering ontwikkelde Aquafin een gebruiksvriendelijk dashboard dat de informatie uit AWIS visueel weergeeft in percentages en grafieken. Enkele weken geleden werd deze zogenoemde ‘statustool’ gelanceerd. Sindsdien kunnen gemeenten en rioolbeheerders op elk moment in een oogopslag controleren of ze op schema zitten. Het aanleveren van de informatie en het respecteren van de inspecties zal trouwens een voorwaarde zijn om in de toekomst nog aanspraak te kunnen maken op GIP-subsidies (gemeentelijk investeringsprogramma) via de VMM.

Een snelle blik op de statustool leert dat bij de lancering half mei op enkele uitzonderingen na alle gemeenten klaar waren met de rioolinventaris, risico-inschatting en het inspectieplan. Nu is het zaak om de inspecties ook effectief uit te voeren tegen de gestelde deadlines. Danny Verhulst: “Niet elke kritische riool moet volledig in beeld gebracht worden met een rijdende camera. Dat zijn namelijk dure inspecties omdat de riool er eerst moet worden voor gereinigd. Van de 20.000 km die in totaal moet geïnspecteerd worden, zal maar voor 2.000 km een rijdende camera nodig zijn. De rest kan gebeuren met een camera die wordt neergelaten in de rioolput. Dat zal het geval zijn voor zo’n 100.000 locaties.”

Actieplan

Het in kaart brengen van risico’s en gebreken in het rioolstelsel is een eerste noodzakelijke stap om er vervolgens acties aan te koppelen. “Naargelang de inspecties vorderen, kunnen gemeenten en rioolbeheerders maatregelen beginnen definiëren. Ook die acties moeten tegen 2027 mee in databank zitten, inclusief de vooropgestelde timing voor uitvoering,” stelt Wendy Francken, directeur van Vlario. “Alleen zo kunnen we ervoor zorgen dat onze rioleringsinfrastructuur in goede staat blijft en doet wat ze moet doen.”

Code van Goede Praktijk krijgt opfrissing

Voor het ontwerp, de aanleg en het onderhoud van rioleringssystemen bestaat er een ‘Code van Goede Praktijk’, een handleiding zeg maar. Daarin was er al een hoofdstuk over onderhoud en is ondertussen een nieuw hoofdstuk over rioolinspecties aan toegevoegd. Momenteel wordt gewerkt aan standaarden die bepalen in welk geval moet worden gekozen voor welke maatregel bij het vaststellen van gebreken. “Renovatiemethodes hangen onder meer af van de diameter van de leiding en die details zijn niet altijd gekend,” weet Danny Verhulst. “Daarom willen we dit soort goede praktijken ook meegeven in de Code. Tegen eind dit jaar zal er een nieuwe versie van de Code beschikbaar zijn waarin alle informatie rond onderhoud, inspecties en maatregelen wordt gebundeld onder één hoofdstuk.”

Statustool vs. ROSI

Het dashboard dat Aquafin ontwikkelde om de vorderingen ten opzichte van de minimumvoorwaarden voor rioolinspecties op te volgen, staat helemaal los van ROSI. Met ROSI biedt het bedrijf steden en gemeenten waarvoor het instaat voor het asset management, een digitaal platform waar ze de volledige planning en uitvoering van rioolinspecties inclusief voorgestelde maatregelen met timing en budget op de voet kunnen volgen. Ondertussen maken al 105 gemeenten gebruik van die service.