FEDERATIES
Riorama 24 – december 2018

Nieuwe wegen naar klimaatrobuust waterbeheer

Er ontstaan nieuwe pistes die een antwoord kunnen bieden op de uitdagingen die de klimaatverandering met zich meebrengt. Denk maar aan het uitgekiend inzetten van de natuur, alternatieve waterbronnen zoals zeewater, en waterstof als brug tussen de werelden van water en energie. Dat en meer kwam aan bod op AquaFlanders’ studienamiddag van 8 november.

In mei organiseerde AquaFlanders, de koepel van Vlaamse waterbedrijven, een persconferentie met als thema ‘Staat Vlaanderen deze zomer droog: een actieplan tegen drinkwaterschaarste bij ons’. Nu is klimaatverandering een belangrijke factor die bijdraagt tot zo’n schaarste. Dat inspireerde AquaFlanders ertoe zes maanden later, in november, een studienamiddag te organiseren met als thema “Climate Resilient Water Management” (Klimaatrobuust Waterbeheer).

Nieuwe oplossingen

Een van de sprekers tijdens de studiedag was Hans Goossens, CEO bij De Watergroep. “2017 was een droog jaar”, begon hij. “Ook 2018 was, en is nog steeds, opvallend droog. Dat terwijl Vlaanderen een van de meest waterschaarse regio’s is binnen de OESO, met het op drie na minste zoet water per inwoner. Elders in de wereld neemt het droogteprobleem eveneens toe. Neem Israël. Enkele weken geleden beslisten ze daar, na acht jaar debatteren, hun zesde ontziltingsinstallatie te plaatsen. De beslissing is gevallen omdat ze inzien dat er steeds vaker weersomstandigheden zullen zijn die leiden tot droogte en dat zonder die ingreep hun burgers met watertekorten zullen kampen.”

Goossens verwees ook naar vernieuwende manier waarop China met het veranderende klimaat omgaat. “In dat land is een heel succesvolle piloot gestart voor de ‘sponsstad’, waarbij natuur een ecologievriendelijk alternatief biedt voor traditionele waterkeringen en drainagesystemen.”

In principe vindt hij dat we traditionele denkpistes moeten durven verlaten. “Om de transitie te maken richting een meer veerkrachtige watersector moeten we nieuwe bronnen en hergebruikopties overwegen. Denk bijvoorbeeld aan industriële verbruikers met lokaal recyclagesysteem die een bijdrage leveren tot de waterveiligheid van stad of gemeente. Tijdens die zoektocht naar nieuwe oplossingen zullen ook nieuwe mogelijkheden opduiken die een deel van de oplossing voor de water-energienexus kunnen blijken.”

“Sedert de droge zomer van dit jaar en de droogte die tot op vandaag voort duurt, merken we dat er meer interesse is voor alternatieve waterbronnen.”
Dr. ir. Marjolein Vanoppen:

Natuurgebaseerde oplossingen

Oplossingen die op de natuur zijn gebaseerd, zijn een kolfje naar de hand van landschapsecoloog dr. Victor Beumer. Hij gelooft dat we vaker moeten ‘bouwen met natuur’, een innovatief, zich snel ontwikkelend concept waarbij we met natuur waterbouwkundige werken realiseren. In plaats van ertegen te vechten creëren we dan oplossingen die net kánsen bieden voor natuur en de daarbij horende toegenomen leefbaarheid en recreatiemogelijkheden.

Met wilgenbossen, bijvoorbeeld, kunnen we golven dempen en zo onze dijken en oevers beschermen. Ook kunnen we overstromingsrisico’s doen afnemen met een getijdenpark: een park in het water met een natuurvriendelijke oever, waar onder invloed van eb en vloed meer plaats is voor flora en fauna. Een ander voorbeeld zijn mosselbanken en oesterriffen die langs de oevers de zandafslag remmen. Of nog: drasland voor waterzuivering, duinen voor overstromingsrisicobeheer, meren voor waterberging, innovatieve, drijvende wilgenmatten die extra goed golven dempen, groene daken die regenwater vasthouden en daarmee de riolen ontzien,…

Een stad die zich voorbereidt op de klimaatverandering door te bouwen met natuur, is Rotterdam. Die havenstad brengt het in de praktijk met haar ‘Rivier als Getijdenpark’. Waar mogelijk, verzacht ze rivieroevers: ze heeft ook een strekdam aangelegd om de randvoorwaarden voor een getijdengebied te creëren.

Industriële waters

Dr. ir. Marjolein Vanoppen legde de focus op de duurzaamheid van de industriële waterketen. “Sedert de droge zomer van dit jaar en de droogte die tot op vandaag voort duurt, merken we dat er opnieuw meer interesse is voor alternatieve waterbronnen”, klonk het. “Een van de projecten waarin we actief zijn, focust onder meer op de mogelijkheden van het ontzilten van zeewater. Nu kan dat een deel zijn van de oplossing, maar de volledige oplossing is het natuurlijk niet. Een ander deel van de oplossing zal allicht liggen bij afvalwater: denk bijvoorbeeld aan industrieel afvalwater dat opgewerkt wordt tot drinkwater. De behandeling van industrieel water en drinkwater liggen allicht niet zo ver uiteen als velen denken. Beide gaan dezelfde richting uit en voor beide wordt steeds meer gekeken naar alternatieve waterbronnen. We zouden er dan ook goed aan doen samen te werken, op multidisciplinaire wijze, om deze transitie makkelijker en sneller laten verlopen.”

“Ik voel dat de sector actief werkt aan toekomstgerichte, circulaire oplossingen, en dat ze een sterke wil heeft om die ambitie waar te maken.”
Hans Goossens, CEO De Watergroep

Water versus energie

Jos Boere is plaatsvervangend directeur van de Nederlandse kennisinstelling KWR en directeur van Allied Waters BV. Hij had het over concept Power-to-X, een duurzaam water- en energiesysteem. Dat ziet er min of meer uit als volgt: met fotovoltaïsche panelen en windturbines maken we groene elektriciteit die inwoners van een gemeente meteen gebruiken ofwel het openbare net opsturen. Een centrale warmtepomp maakt warmte die we opslaan onder de grond om het ’s winters te gebruiken. En we vangen dan veel hemelwater op, waarvan we een groot deel opslaan onder de grond. Van dat hemelwater maken we met omgekeerde osmose-membranen gedemineraliseerd water. Dat demiwater is nuttig in onder andere de vaatwassers en wasmachines van de bewoners; het vermindert er zelfs het zeepverbruik. Ook zorgt het na re-mineralisatie voor drinkwater. Maar essentieel in het concept is dat we er elektrolyse op kunnen uitvoeren, een elektriciteitsaangedreven proces waarmee waterstof wordt geproduceerd uit water; die waterstof slaat dan in feite groene elektriciteit op. We kunnen die energiedrager vervoeren via het omgebouwde aardgasnet, dat een waterstofnet wordt. Ook impliceert het Power-to-X-concept dat we het kunnen gebruiken in brandstofcellen voor auto’s. Dan rijden die dus ‘op zon en regen’…!

Volgens onderzoek van KWR en enkele anderen is het zowel technisch als economisch haalbaar om het concept op grote schaal uit te rollen. Samen met enkele projectpartners rolt de kennisinstelling straks het concept uit in Nieuwegein-Utrecht, voor negenhonderd woningen.

Boere wees er nog op dat in dit concept de ondergrond een belangrijke plaats inneemt: we slaan er warmte, water en waterstof op en vinden er waterleidingen, waterstofleidingen, buizen om warmte te transporteren, … “En de ondergrond, dat was altijd in belangrijke mate het domein van drinkwaterbedrijven.”

Alles samen genomen, zijn de uitdagingen dus groot, besloot Hans Goossens: “Tegelijk geloof ik dat we succesvol zullen zijn in de overgang naar een klimaatbestendig waterbeheer. Ik voel namelijk dat de sector zich niet alleen bewust is van de uitdaging, maar dat ze ook actief werkt aan toekomstgerichte, circulaire oplossingen, en dat we, met z’n allen samen, een sterke wil hebben om die ambitie waar te maken.”

Door Koen Vandepopuliere

www.buildingwithnatureindestad.nl

www.ugent.be/bw/en/research/strategic-partnerships.htm/evides-chair