REPORTAGE  
Riorama 28 – december 2019

Aquafin sluit waterkringloop van de Kruitfabriek

Met de droogte van deze en vorige zomer nog vers in ons geheugen, beseffen we meer dan ooit dat water een kostbaar goed is, net als een aantal andere grondstoffen die stilaan uitgeput raken. In de Kruitfabriek toont Vlaams rioolwaterzuiveraar Aquafin hoe een kringloopeconomie op lokaal niveau kan werken. Recuperatie en hergebruik van water en fosfor zijn hierbij de codewoorden.

De Kruitfabriek maakt deel uit van de 4 Fonteinen-site, gelegen langs in de Vilvoordse waterkant. Die site werd gerealiseerd door een samenwerking tussen de stad Vilvoorde, buurtontwikkelaar Matexi en De Vlaamse Waterweg. De voormalige explosievenfabriek werd omgetoverd tot een nieuwe, hippe locatie voor evenementen en concerten. Maar er zijn ook enkele kleine bedrijven gevestigd zoals een fietsenhersteller, een drukkerij en een kinderopvang. De site is een ‘Living Lab’ waar nieuwe concepten kunnen worden uitgetest om ze later in bijvoorbeeld woonprojecten toe te passen. In samenwerking met de ontwikkelingspartners en technologiepartner NuReSys doet Aquafin er on site onderzoek naar de mogelijkheden om het afvalwater ter plaatse te zuiveren en opnieuw te gebruiken. Daarnaast bekijken ze ook hoe ze het best fosfor uit het afvalwater kunnen recupereren.

Kwaliteit volgens gebruik

Zoals nu al op veel plaatsen gebeurt, wordt het regenwater van de Kruitfabriek opgevangen en gebruikt voor het spoelen van de toiletten. Maar Aquafin gaat nog een stap verder en verzamelt ook het afvalwater van de keukens en de lavabo’s om het te zuiveren in twee systemen: een rietveld en een nanofilter. “Hoever we zuiveren hangt af van de bestemming van het water nadien”, legt Francis Meerburg van Aquafin uit. “Water dat enkel door het rietveld gaat, kan worden gebruikt om de planten te gieten of de toiletten te spoelen. Zuiveren met onze nanofiltratie haalt daarnaast ook zouten en kleurstoffen uit het water. Het water is daardoor geschikt voor bijvoorbeeld de schoonmaak, in wasmachines en voor stadslandbouw. Zuiveren we het nog verder, dan kan het zelfs gebruikt worden als bron voor drinkwater.”

Meststof uit urine

Naast zuiver water is fosfor een andere grondstof die wereldwijd onder druk staat want de voorraden ervan zijn eindig. Het mineraal is een essentiële bouwstof voor het leven. Het is een belangrijk onderdeel van DNA, celwanden en botten. Bovendien gebruiken onze cellen fosfaat, de meest voorkomende verbinding van fosfor, voor energietransport. Ook de moderne landbouw maakt volop gebruik van kunstmatige fosfaatmest op basis van fosfaatertsen.

Maar laat fosfor nu net een stof zijn die rijkelijk aanwezig is in menselijke urine. Recuperatie zou dus interessant kunnen zijn. Aquafin doet al langer onderzoek naar betaalbare technieken om het mineraal terug te winnen uit het huishoudelijke afvalwater dat aankomt op zijn rioolwaterzuiveringsinstallaties. Dat terugwinnen lukt, zo blijkt uit de resultaten, het best met geconcentreerde urine die niet vermengd is met andere stromen in het afvalwater. In de Kruitfabriek kunnen we de fosfor dus perfect winnen door alleen de inhoud van de urinoirs te gebruiken. Een speciale reactor zet de gerecupereerde fosfor om in struviet. En dat is dan weer de ideale meststof voor de plantjes in de plaatselijke ’Kruittuin’.

Concepten testen in een reële omgeving

“Dit project is een mooi voorbeeld van kringloopeconomie op lokaal niveau,” geeft Francis Meerburg aan. “Voor ons is het alvast een gedroomde kans om een aantal concepten voor lokale waterzuivering te testen in een reële omgeving. Na onderzoek kunnen we dergelijke opstellingen misschien later ook inplannen in grotere opstellingen.” Ook buurtontwikkelaar Matexi legt met dit pilootproject haar ambities voor de nieuwe stadsbuurt bloot. “Bij het 4 Fonteinen-project trekken we volop de kaart van de duurzaamheid,” zegt Klaas Lombaert, program manager bij Matexi en verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de site. “Hergebruik van water en grondstoffen, het ontwikkelen van alternatieve vervoersmodi en het aanleggen van 30.000 m² groenzone zijn maar enkele voorbeelden van deze duurzame invulling. Matexi ziet het als haar plicht om bedachtzaam om te springen met de schaarse ruimte en via allerhande initiatieven te onderzoeken hoe de ecologische voetafdruk van haar buurten kan worden gereduceerd.”

Demo voor duurzame watercyclus

De Kruitfabriek krijgt jaarlijks zo’n 40.000 bezoekers over de vloer. Ze kan binnenkort met eigen ogen vaststellen hoe het water waarmee ze net hun handen hebben gewassen, een behandeling krijgt waardoor het nadien weer bruikbaar is. Alles wordt opgesteld achter glazen wanden en er komen infoschermen die het proces uitleggen. De projectpartners hechten veel belang aan die educatieve waarde en willen met het project inspireren voor een duurzame en innovatieve watercyclus in nieuw te ontwikkelen stadsbuurten.

Tekst Aquafin

Foto’s © Frederik Beyens

www.aquafin.be