REPORTAGE  
Riorama 44 – december 2023

Meer infiltreren op openbaar domein wordt verplicht

Steeds meer steden en gemeenten kiezen voor een klimaatrobuuste wegopbouw. En dat is een goede zaak, want vanaf 2025 zal er op openbaar domein verplicht en meer geïnfiltreerd moeten worden. Dat zegt de nieuwe gewestelijke stedenbouwkundige verordening (GSV) inzake hemelwater. Een grote ommezwaai. Maar voor Aquafin is infiltratie niets nieuws. We exploreren en meten al enkele jaren de werking van verschillende infiltratiesystemen.

Om onze steden en gemeenten te wapenen tegen droogte en wateroverlast en ze ook in de toekomst leefbaar te houden, moeten we maximaal inzetten op hergebruik, infiltratie en buffering van regenwater. “In al onze rioleringsprojecten streven we daarom naar een minimale afstroom en maximale ontharding”, zegt Evi Vinck, studieverantwoordelijke bij Aquafin, “maar in een dichtbebouwd Vlaanderen is dat laatste vaak een uitdaging. Zeker in steden zijn er door de beperkte ruimte weinig mogelijkheden tot ontharding, of bovengrondse infiltratie- en buffersystemen.”

Om ook deze gebieden beter te kunnen beschermen tegen wateroverlast, brengen ondergrondse infiltratiesystemen soelaas. De poreuze infiltratiebuis is hierbij de meest klassieke vorm, maar waterdoorlatende onderfundering wint steeds meer aan belang en populariteit. “Bij waterdoorlatende onderfundering stroomt het regenwater via infiltrerende U-goten aan de zijkant van de weg in de onderfundering waar het kan infiltreren”, legt Evi uit. “De grote plus van dit systeem is dat het toepasbaar is over heel Vlaanderen, ongeacht het bodemtype en grondwaterstanden. Het systeem zit namelijk minder diep in de grond dan poreuze infiltratiebuizen of verticale infiltratiepalen, waardoor het minder gevoelig is voor grondwater.”

Met waterdoorlatende onderfundering gebruik je het ganse wegdek als infiltratiezone, wat het risico op wateroverlast sterk verkleint.

Infiltratiecapaciteit meten

In onze eigen rioleringsprojecten testen en bemeten we al enkele jaren verschillende infiltratiesystemen. “Afstromend regenwater is niet volledig proper. Er zitten allerlei zwevende stoffen in die afkomstig zijn van stedelijke vervuiling”, weet Evi. “We onderzoeken of de ophoping van de vuildeeltjes op termijn de infiltratiewerking van de systemen doet afnemen. Via een waterpeilmeter meten we hoe hoog het water in het infiltratiesysteem staat en gaan we het aantal overstortwerkingen na. Door dat laatste in kaart te brengen, krijg je een duidelijk zicht op de infiltratiewerking. Te veel overstortwerking zou betekenen dat het systeem de hoeveelheid regenwater niet tijdig kan verwerken en het systeem dus niet goed werkt. We ontwerpen de systemen zodanig dat ze ca. 90% van de neerslag opvangen.”

Waterdoorlatende onderfundering in Staden

Een van de meetcampagnes loopt in Staden waar we al twee jaar een waterdoorlatende onderfundering bemeten. De resultaten van deze (korte) meetperiode zijn alvast positief en geruststellend. “Er zijn geen indicaties dat de infiltratiecapaciteit doorheen de tijd afneemt en er werd ook geen enkele overstortwerking waargenomen. Dat betekent dat het systeem goed werkt”, vertelt Evi. “Over de langetermijnwerking is het nog te vroeg om uitspraken te doen. Doordat het systeem in Staden zo innovatief is, kunnen we ons niet baseren op bestaand onderzoek. Aquafin zal de waterdoorlatende onderfundering – net als de andere infiltratiesystemen – daarom nog verschillende jaren opvolgen. Zo kunnen we snel ingrijpen indien nodig, de systemen verder optimaliseren en de openbare ruimte optimaal inrichten. Dat laatste doen we graag in nauwe samenwerking met gemeenten en steden die we als regisseur zien van de publieke ruimte”, besluit Evi.

Waterdoorlatende onderfundering is een efficiënt systeem om in een stedelijke omgeving voldoende water te laten infiltreren.

Bewezen stabiliteit

Naast de goede werking is ook de stabiliteit van het systeem geen onbelangrijk element in stedelijke omgevingen. Op vraag van Aquafin ontfermde een team van experten uit de wegenbouw (OCW), het Agentschap Wegen en Verkeer en specialisten uit de betonsector zich over het stabiliteitsvraagstuk van waterdoorlatende onderfundering. “Men is gaan kijken naar welke parameters uit de klassieke wegopbouw verzwakt worden door het water, en hoe de nieuwe opbouw hierop aangepast moet worden – naar materialen, diktes en aanleg toe – om dezelfde duurzaamheid te bekomen”, legt projectmanager Rik Debusschere uit. Op basis van zowel technische berekeningen als praktijkproeven kwamen de experts tot een wegopbouw die draagkrachtig is tot een bouwklasse B7. “Dat kan je vergelijken met een kleine gewestweg die van dorp naar dorp loopt. De waterdoorlatende onderfundering is dus een mogelijkheid voor heel wat wegen in Vlaanderen.”

Voor 2024 staat er op dit moment 12 kilometer extra waterdoorlatende onderfundering op de planning, onder andere in Tielt, Waregem en Kapellen. De stad Turnhout maakt al gebruik van het systeem. “De klimaatrobuuste wegopbouw ligt in onze stad al in enkele straten”, zegt Steven Mateusen, coördinator van de Stad Turnhout. “Het systeem zorgt ervoor dat het afwaartse rioleringsstelsel sterk wordt ontlast. Zo kunnen we wateroverlast vermijden bij intense regenbuien en het grondwater aanvullen in de strijd tegen verdroging.”